ВІДПОВІДАЛЬНІСТЬ НЕПОВНОЛІТНІХ ЗА ЗАБОРОНЕНІ ДІЇ ПОЛЬСЬКИМ ЗАКОНОДАВСТВОМ
DOI:
https://doi.org/10.18372/2307-9061.75.20233Ключові слова:
відповідальність неповнолітніх, карані діяння, кримінальне право Польщі, злочин, проступок, податкове правопорушенняАнотація
Мета: охарактеризувати питання відповідальності неповнолітніх за діяння, заборонені під загрозою покарання, у польському праві. Методи дослідження: використано догматико-юридичний метод (аналіз польських нормативних актів), проаналізовано літературу з питань відповідальності неповнолітніх за карані діяння, а також статистичні дані, що стосуються досліджуваного питання. Результати: за загальним правилом, неповнолітні (тобто особи, яким на момент вчинення діяння не виповнилося 17 років) не несуть кримінальної відповідальності за діяння, які караються як злочини. Кримінальний кодекс Польщі передбачає виняткову кримінальну відповідальність за певні злочини для неповнолітніх, яким на момент вчинення діяння виповнилося щонайменше 15 або 14 років (стаття 10 § 2 і 2а). З іншого боку, неповнолітні ніколи не несуть кримінальної відповідальності за діяння, заборонені як проступки та фінансові правопорушення (фінансові злочини або фінансові проступки). Крім того, неповнолітні, які вчинили діяння, що карається як злочин, проступок або фінансове правопорушення, можуть нести відповідальність відповідно до правил, викладених у Законі від 9 червня 2022 року «Про підтримку та ресоціалізацію неповнолітніх». До неповнолітнього можуть бути застосовані виховні, терапевтичні та виправні заходи. Обговорення: через вікові обмеження, коло злочинів, за які неповнолітні можуть нести кримінальну відповідальність, а також інші передумови для такої відповідальності, передбачені ст. 10 § 2 і 2а Кримінального кодексу Польщі, неповнолітні дуже рідко притягуються до кримінальної відповідальності за діяння, заборонені як злочини. Неповнолітні, які вчинили каране діяння, в основному притягуються до відповідальності в сімейних судах, але це не є кримінальною відповідальністю в розумінні Кримінального кодексу, Кодексу про проступки та Кримінально-виконавчого кодексу. Загалом, масштаби злочинності серед неповнолітніх у Польщі за останні роки значно зменшилися.
Посилання
Act of 6 June 1997 – Penal Code, consolidated text: Journal of Laws of 2024, item 17 as amended; hereinafter referred to as PC.
Act of 20 May 1971 – Misdemeanours Code, consolidated text: Journal of Laws of 2023, item 2119 as amended; hereinafter referred to as MC.
Act of 10 September 1999 – Fiscal Penal Code, consolidated text: Journal of Laws of 2024, item 628 as amended; hereinafter referred to as FPC.
Consolidated text: Journal of Laws of 2024, item 597 as amended; hereinafter referred to as ASRM.
Crime statistics in Ukraine available on the website of the Office of the Prosecutor General of Ukraine. URL: https://gp.gov.ua/ua/posts/pro-osib-yaki-vchinili-kriminalni-pravoporushennya-2 (access date 6.03.2025).
Consolidated text: Journal of Laws of 2023, item 1939 as amended.
Final judgments against minors by punishable act and sex (Prawomocne orzeczenia wobec nieletnich według czynów karalnych i płci). URL: https://isws.ms.gov.pl/pl/baza-statystyczna/opracowania-wieloletnie/download,2853,31.html (access date 6.03.2025).
Atlas przestępczości w Polsce, Gruszczyńska B., Marczewski M., Siemaszko A., Ostaszewski P., Włodarczyk-Madejska J., Klimczak J., Warszawa, 2021, p. 153.
Dziergawka A., [in:] Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Komentarz, eds. Drembkowski P., Kowalski G., Warszawa, 2023, commentary on Article 1, marginal numer 10.
Konarska-Wrzosek V., [in:] Wspieranie i resocjalizacja nieletnich. Komentarz, ed. Konarska-Wrzosek V., Warszawa, 2023, commentary on Article 9, thesis 2; Radlak K., [in:] Ustawa o wspieraniu i resocjalizacji nieletnich. Komentarz, eds. Drembkowski P., Kowalski G., Warszawa, 2023, commentary on Article 9, marginal numers 8–11.
Budyn-Kulik M., [in:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, ed. Mozgawa M., LEX/el. 2025, commentary on Article 10, thesis 10.
Zoll A., [in:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Vol. I, Komentarz do art. 1–52, eds. Wróbel W., Zoll A., Warszawa, 2016, commentary on Article 10, thesis 20.
Wąsek A., Kodeks karny. Komentarz, Vol. I, Gdańsk, 1999, p. 134.
Lachowski J., Kodeks karny. Komentarz, ed. Konarska-Wrzosek V., Warszawa, 2023, commentary on Article 10, thesis 12.
Budyn-Kulik M., [in:] Kodeks karny. Komentarz aktualizowany, ed. Mozgawa M., LEX/el. 2025, commentary on Article 10, thesis 10.
Wąsek A., Kodeks karny. Komentarz, Vol. I, Gdańsk, 1999, p. 134; Kulik M., Czy nieletni może odpowiadać karnie za niewykonawcze postaci współdziałania przestępnego oraz formy stadialne poprzedzające dokonanie?, Studia Prawnicze 4/2016, p. 135–140; Kulik M., Liability of Juve-niles Under Article 10 § 2 of the Criminal Code for Various Forms of Criminal Cooperation. Part Two, Studia Iuridica Lublinensia 4/2018, p. 122–125.
Kulik M., Liability of Juveniles Under Article 10 § 2 of the Criminal Code for Various Forms of Criminal Cooperation. Part One, Studia Iuridica Lublinensia 2/2018, p. 77–92. DOI: https://doi.org/10.17951/sil.2018.27.2.77
Zoll A., [in:] Kodeks karny. Część ogólna. Komentarz, Vol. I, Komentarz do art. 1–52, eds. Wróbel W., Zoll A., Warszawa, 2016, commentary on Article 10, thesis 25.
Pohl Ł., Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa, 2019, p. 141–142.
Kulik M. Czy nieletni może odpowiadać karnie za niewykonawcze postaci współdziałania przestępnego oraz formy stadialne poprzedzające dokonanie? Studia Prawnicze 4/2016, p. 140–143. DOI: https://doi.org/10.37232/sp.2016.4.7
Pohl Ł. Prawo karne. Wykład części ogólnej, Warszawa, 2019, p. 142.
Marek A., Kodeks karny. Komentarz, Warszawa, 2010, commentary on Article 54, theses 4 and 5.
Decision of the Supreme Court of 30 March 2017, ref. no. III KK 395/16, LEX no. 2259784.